pierwszy

1. Ktoś, coś pierwszej klasy, pierwszej wody, pierwsza klasa «o kimś lub o czymś doskonałym, pierwszorzędnym, świetnym, bardzo dobrym pod każdym względem»: Teraz siedziałem w pustym pokoju przy metalowym biurku na obrotowym fotelu na kółkach – komfort pierwszej klasy. R. Antoszewski, Kariera. Bardzo przystojny, elegant pierwszej wody i owa pani Mioduska podobno za nim szaleje. M. Dąbrowska, Noce. Patrzcie tylko, co za fajna dziewczyna. Pierwsza klasa, jak Boga kocham. J. Andrzejewski, Popiół.

2. Nie pierwszy i nie ostatni «taki, który już się zdarzył i jeszcze się powtórzy»: Catherine mówi, że Banderas to zupełnie normalny człowiek, nie zaś Casanova i latynoski macho. To zresztą nie pierwsza i nie ostatnia taka opinia (...). CKM 8/1999.

3. Od pierwszego spojrzenia, wejrzenia itp. «od razu, natychmiast po ujrzeniu kogoś lub czegoś»: Beata od pierwszego spojrzenia traktowała ją prawie jak starą znajomą czy młodszą siostrę. R. Antoszewski, Kariera. Co za wspaniałe miasto! Kair zachwycił mnie od pierwszego spojrzenia (...). M. Brandys, Śladami. To nie była miłość od pierwszego wejrzenia, choć Joe twierdził, iż skupiona i inteligentna Madeleine od razu zwróciła jego uwagę. WO 30/09/2000.

4. Pierwszy i ostatni «taki, który zdarzył się tylko jeden raz i nie powtórzył się więcej; jedyny»: Była to pierwsza i ostatnia wielka bitwa morska pierwszej wojny światowej, tzw. bitwa jutlandzka (...). J. Pajewski, Historia.

5. pot. Pierwszy lepszy; pierwszy z brzegu (z brzega) «taki, który jest pod ręką lub przyjdzie akurat na myśl lub taki, który w danej chwili jest najbliżej; jakikolwiek, którykolwiek»: Wsiadłem w pierwszy lepszy autobus komunikacji miejskiej i udałem się do centrum (...). P. Mikołajczak, P. Siekański, A. Znojek, Wojsko. Moja podróż włoska dobiega końca, wieczorami czytam „Wiedeński Kurier”, idę do kina na pierwszy z brzegu film (...). T. Różewicz, Opowiadania.

6. Pierwsze słyszę «wyrażenie podkreślające, że ktoś dotąd o czymś nie słyszał, czegoś nie wiedział, że dowiedział się dopiero teraz»: Ponoć chciałeś być modelem... – Co? To jakieś żarty, pierwsze słyszę. GWr 18/03/2000.

7. Stawiać kogoś, coś na pierwszym miejscu; stawiać coś na pierwszym planie; wysunąć coś na pierwszy plan «traktować kogoś, coś jako najważniejsze, mające największe znaczenie, największą wartość, oceniać kogoś, coś najwyżej»: Słuszna jest tylko taka polityka, która stawia na pierwszym miejscu godność, warunki życia i prawa robotników. TL 01/09/1980. (...) na pierwszy plan wysunąłbym obowiązek obu społeczeństw poznania istoty naszych dwu odrębnych kultur (...). Więź 10/1991.

Być na pierwszym planie; wysunąć się, wybić się na pierwszy plan, znaleźć się na pierwszym planie zob. plan 1.

Do pierwszej krwi zob. krew 9.

Grać pierwsze skrzypce zob. skrzypce.

Jak w pierwszym dniu stworzenia zob. stworzenie.

Ktoś nie pierwszej młodości zob. młodość 1.

Na pierwszy ogień zob. ogień 4.

Na pierwszy rzut oka zob. oko 31.

Pierwsza dama zob. dama 2.

Pierwsza jaskółka zob. jaskółka.

Pierwsza naiwna zob. naiwny.

Pierwsze miejsce zob. miejsce 5.

Pierwsze podejście zob. podejście.

Pierwszy rzut oka zob. oko 13.

Po raz pierwszy i ostatni zob. raz 2.

Przełamać pierwsze lody zob. przełamać.

Rozłożyć coś na czynniki pierwsze zob. rozłożyć 1.

Stawiać pierwsze kroki zob. krok 16.

W pierwszym porywie zob. poryw 1.

W pierwszym rzędzie zob. I rząd 3.

Wysunąć się na pierwsze miejsce zob. wysunąć się.

(Znaleźć się, być, pracować itp.) na pierwszej linii zob. linia 5.

Z pierwszej ręki zob. ręka 55.

Z pierwszych ust zob. usta 13.

Zrobić pierwszy krok zob. krok 19.